EJE... EJE...
(hekaýa)
Şamyrady günleriniň boş geçip
durmasy ünjä goýýardy. Bir aý bäri nota depderini açýardy, ýapýardy. Çalaran
saçlaryny daraklap, pioninonyň başynda uzak wagtlap sessiz-üýnsüz oturýardy.
Ýazmakçy bolýan sazynyň ýeke notasynam kagyza geçirip bilmän kösenýärdi. Ýeke
notadan ne peýda? Ýeke notadan saz bolýarmy näme?! Çöwnüne bolsa ýüregi joşup,
bir böwedini ýaryp bilse, saz akyp gidiberjek ýalydy.
Mundan ozal şeýle bolanda
Şamyrat köne suratlary öňüne dökerdi. Her suraty görüp-görüp doýup bilmän, ýeke-ýeke
elden geçirerdi. Suratlaryň biri ony oglanlygyna äkitse, ýene birinde geçen ýaz
çöle gidişleri bardy. Bir topar könelşen suratlar bolsa ýogalan öten-geçenlerini gözünde janlandyrýardy.
Suratlary görüp başlansoň ol wagtynyň nähili geçeninem bilmezdi. Dünýäni
unudardy.
Şamyrat bu gezek albomlary
çykaranda iki sany köne, galyň depderlere-de gözi düşdi. Ýüregi jigläp gitdi.
Bular onuň gündelikleridi. Ýöredilmän ýatanyna-da ep-esli ýyl bolandyr. Ol albomlary
açman depderlerini eline aldy.
Otuz ýyl mundan öň ýazylan
ýazgylar... Senesi, aýy-gününe çenli bellenipdir. Iň soňky beýan eden gününden bäri
ýigrimi üç ýyl geçipdir. Şamyrat olaryň arasyndan birki sanysyny okap gördi.
Ýene üç-dördüsine göz gezdirdi. Olaryň hiçisindenem alga alarlyk zat gözüne
ilmedi. Birdenem ortarasyna uly harplar
bilen “EJE... EJE” diýlip ýazan sahypasyna gözi düşdi. Ol bu sahypany öňem, bir
döwürler birnäçe gezek okapdy. Bu golaýda welin eline almandy. Saklanyp bilmän,
ony gaýtadan okamaga durdy. Tanyş sözler, tanyş setirler...
“EJE.. EJE...
Sen adymy yzyna “jan” goşman tutmaýarkaň, men saňa bir gezegem
“jan” diýip bilmedim. Ýogsa körpe ogluňdym. Ýönekeýje zat, “eje jan” diýen
bolsadym göwnüň biterdi. Ýigitsirän boldummy? Erkeksirän boldummy? Ýüwel
görünmekden çekindimmi? Haýsysy bolanda-da tapawudy näme? Indem müň söz bilen
delillendirjek bolsamam bary bahana bolar. Ýekeje gezek “jan” diýenimiň ýerini tutmaz.
Arman, diýmändirin. Diýmeli ekendigine dirikäň akyl ýetirsem bolmaýarmy?
Togsan bir ýaşapdyň. Doglan
günüňi gutlap, daşyňa üýşüpdik. Diňe men keýpsizdim. Il ugruna ýylgyran
bolýardym. Muny duýupdyň. Näme üçindigine düşüneniňi düşünmäniňem bilemok. Içimden
“Ejemiziň ýaşy togsandan geçdi... togsandan geçdi” diýip gaýtalaýan. Şol wagt
edilmeli pikirmidi bu? Ýok. Ýöne ýürege buýrup bolanok diýýäler, pikirlere-de
buýrup bolmaýan eken.
Seni tanaýanlar “Togsan bir
ýaşadymy? Tüweleme!” diýşip uzak ýaşyňa begenýärdiler. Men welin, olar gidensoň
ýüzümi sallanymy bilmän galýardym. Ejem üçin näme edip biljek bolsam, edesim
gelýärdi. Soňky ýazan sazlarymyň birini ejeme bagyşladym. Bir elimden gelen şol
boldy. Ömrümden alyp ömrüne goşaýyn diýsemem kabul boljak ýagdaýy ýok. Däli
Domrulyňky ýaly Ezraýyl ýanyma gelse, men ejemden jan dilejek däldim, ejem üçin
janymy berjekdim. Emma dilim... Şu gezek “jan” diýerin diýmegem kelläme
gelmändir. Bolmanda ýekeje gezek dilime buýrmagy başaran bolsam bolmaýarmy?
Sen bolsa “Janym, geldiňmi?
Alla-da ejeňi ýadyndan çykardy öýdýän?” diýipdiň. “Gowu-da şo” diýsem, “Wah,
size gowudyr, maňa günme-gün kynyrak-da. Agyrýan ýerim-ä ýok, şoňa-da şükür”
diýip, jogap beripdiň. Ýüregim
mynçgalanýardy. “Hemmäňizden razydyryn. Sizem menden razy bolaweriň” diýeňde
demim damagyma dykylýardy. Dünýede iň eziz görýäniň “günme-gün” senden daşlaşyp
barýar. Senem oňa çydap otyrmaly. Ýyllary yzyna aýlajak gümany ýok.
Togsan bir ýylyň elliden
gowuragyny bile geçirdik. Adam adam bilen sene-mene edişmän elli gününem aňsat
geçirip bilenok. “Eje, dursana, seňki näme?” diýen dälmidirin? “Jan” diýmäge
aýlanmadyk dilim muny diýen däldir diýip biljek däl. “Jan” diýşip ýörenleriňem ejesiniň
göwnüni ýykmadygy barmyka? “Ýokdur” diýmäge derek, “bardyr” diýesim gelýär.
Ilçilikdir, iliň içinde beýle bagta ýetenlerem bolup biler ahyryn?! Ýöne başga
biriniň bagtyndan maňa ne peýda? Kesekä hoş söz aýdyp, näme üçin ejelerimize
“sen dur” diýýärkäk? Ejäň ogluna düşünjegini bilýäs, bagyşlanjagymyza gözümiz
ýetip dur. Eje biraz “duraýanda-da” bolýar diýýäris. Emma eje-de ynsan. Olam
içinden “Ynananym gara dag, gara dagyma-da gar ýagdy” diýibem biler ahyryn?
Sahy bagşy: “Jan-jany” aýdyp
“Ýol ýörüseň gözlerime däridir, /Gadamyňdan çykan tozlaryň seniň” diýende
gyz-gelin göz öňünde tutulýanam bolsa, ejem ýadyma düşýär. Jenet ejeleriň
dabanynyň astyndadyr diýilýär. Onda ejeleriň aýak tozy jennetden gelýän toz
bolýar. Men bolsam ejeme diýmedik “janymy” bagşa diýýän. Göwnümden turan
islendik biriniň adynyň yzyndan “jan” diýip goşýan. Janygyp gürlemeli
bolamda-da, gepimi düşündirjek bolup “Jan ogul, maňa düşünsene” diýýän.
Köplenjem soňundan, eje, sen ýadyma düşýäň. Bu “jan” diýip duranlam seniň saçyň
agyna-da degenok ahyryn diýýän içimden. Pikirlerim nädip, şol iki arada seni
ýadyma salyp ýeişdi? Ýuwdunýan. Galan ömrüme-de “jan” sözüni eşiden ýerimde şeýdip
ýuwdunyp geçmeli boljakdygym beýnime urlup gidýär.
Mekdepde okap ýörkäk okuw
kitabymyzda haýsy çaga edepli diýen manyda bir hekaýajyk bardy. Iki sany çaga,
eli ýükli gelýän eneleriniň öňünden çykyp, biri ejesiniň ýüküni göterişýär. Şol
hekaýadaky ýük göterşen edepli oglan boljak bolup, gören ýerimde tanamaýan aýallarymyňam
ýüküni göterşerdim. Menden gorkupmy, çekinipmi, ýüklerini bermän, gaýta ýüzümi
alanlaram bolupdy. Men bolsa ýylgyraýardym. Içimden ejem bolan bolsa ýüküni
bererdi. Akyllyjam diýip başymy sypardy diýýän. Bu enäň ogullary ýük göterişmelidigini
bilmeýermikä? Ýok, bir gün oňam ogly, bolmanda ogullyga alany öňünden çyksa
gerek.
Biz enelere “ýük” bolmanmydykmy
näme? Onda-da nähili ýük, gözüniň ýagyny soran ýük. Ejemiň ýüküňi göteren, ýa paýlaşyp
ony ýeňleden ýerlerimi ýatlajak bolýan. Bolmanda oglankam, ejem bazardan
gelýärkä... Ýok, ýadyma düşenok, elbet, gabatlaşan däldirin-dä. Oňa derek bir sahabanyň
enesini arkasyna alyp, Käbä togap etdireni hakyndaky rowaýat ýadyma düşýär.
Ýaňky sahaba Muhammet aleýhissalamyň ýanyna gelip, maňlaý derini sylyp: “Ejem
bilen üzlüşenmidirin?” diýip soraýar. Pygamberimiz oňa: “Ejeň seň üçin bir gijeki
gören görgüsini ödediň” diýip jogap berýär.
Ödelmeli gijeleriň entek, gör,
näçesi boýnumyzyň borjy?! Biz ejelerimiz üçin entek, gör, näçe der dökmeli?!
Emma hiç bir eje perzendini bagryna basanda hasap-hesip ýöretmeýär. Biziň kim
bolup ýetişjegimizem oňa mälim däl. Sen adam bolup ýetişseň bolýar – oňa başga
hiç zat gerek däl. Bu-da ýene perzendiň bähbidine!
Gurbannazar Ezizowyň “Eneler
jomartdyr, giňdir eneler, /Olar kyn günüňde kömege geler” diýen setirlerini gaty
ýönekeý görerdim. Emma beýle däldigine, menden ýeke şaýam islemän elli ýyl hyzmatymda
duran ejemiň ýaşy togsandan agandan soň düşündim. Ejesine jan diýmegem unudansyran
perzendiň günäsini diňe ene giňligi bagyşlap bilýär. Diňe ene jomartlygy şunça
zähmetini hiç bir hasapsyz, gaýgyrman saňa bagş edýär. Bolmanda içini döküp “ýüküni”
paýlaşsa. Ýok, ol “ýüküňi”, sendenem şony tama edip paýlaşmaýar.
Ýeke gezegem saňa üşeýändir
öýtmedik ogluňa diriligiňdäki ýaly: “Başaçyk gezme, ýuka geýinme, üşärsiň” diýip,
düýşüme girýäň. Düýşümde-de meni gynandyrmajak bolup, ýylgyryp dursuň.
Eje... eje...”
Şamyrat ýazgysyny okap bolan
badyna depderleri, albomlary ýygnaşdyrman dikeldi. Baryp penjiräniň tutusyny
syrdy. Uzaklara nazaryny dikip durdy. Soň pioninaň başyna geçdi. Açyk duran
nota depderine seretdi. Çala çygjaran maňlaýyna elini ýetirdi. Pioninoň ak-gara
düwmelerinde elini ýöredesi geldi. Bolmanda Nurydan bir saz çalaýyn diýdi. Emma
ýeke düwmänem basyp bilmedi. Dyzlaryny ýumruklady. Penjiräniň tutusyny syryp
ýapdy. Otagyň çyrasyny öçürip çykaýyn diýip durka agtygy salam berip geldi.
-
Durdy jan, näme
keýpiň ýok?
-
Aý, ejem...
Teswirler (0 sany)
Teswir ýazmak üçin içeri girmegiňizi haýyşt edýäris.